Na drie jaar van de aardbodem te zijn verdwenen, maakt de Amerikaanse spirituele leider Andrew Cohen zijn rentree. Ex-volgelingen zijn geschokt dat de omstreden spiritueel leider zijn goeroe-carrière weer oppakt.
Van de een op de andere dag verdween in 2013 de Amerikaanse spirituele leider Andrew Cohen. Zijn EnlightenNext-beweging met ruim 800 volgers verweesd achterlatend. Op internet verscheen een excuusbrief waarin Cohen aangaf een sabbatical te nemen. Met als reden: hij had nog te veel ego. Insiders wisten wel beter. De megalomane spirituele leider kon niet omgaan met de kritiek die steeds harder klonk op zijn gewelddadige aanpak om volgers tot verlichting te dwingen.
Een van Cohens trouwste volgelingen was de Amsterdamse Alfred (54); 16 jaar was hij zeer actief lid van EnlightenNext. “Jaren geloofde ik heilig in ons doel: bewustwording van ons ego zodat we vanuit eenheid en verbondenheid een nieuwe gemeenschap konden vormen. Daar werkten we keihard aan”, vertelt Alfred, die niet met zijn eigen naam in de krant wil. Drie jaar geleden vielen bij hem de schellen van de ogen en stapte hij uit de gemeenschap: “Noem het gerust een sekte, het heeft er alle kenmerken van. Toch heeft het me veel gebracht aan spiritueel inzicht en persoonlijke ontwikkeling, maar het kostte mij ook veel geld, energie en tot slot mijn huwelijk. Jarenlang gaf ik mijn volledige autonomie uit handen. Het ergste vind ik dat ik de opvoeding van mijn kind heb gemist. Toen mijn zoon klein was en me nodig had, zat ik maandenlang in Amerika te mediteren.” Daarbij vindt Alfred het heel erg dat zijn wens om zich spiritueel te ontwikkelen hem tegen is gaan staan. “Ik weet dat dit voor meer mensen geldt. Nu is het tegenovergestelde bereikt van wat zogenaamd beoogd werd. Hiervan ben ik nog niet hersteld, ik weet ook niet of dat ooit gaat gebeuren.”
Alfred en andere ex-volgelingen reageren geschokt dat Andrew Cohen weer optreedt als spiritueel leider. Dit weekend spreekt hij voor het eerst weer in het openbaar op het International Forum on the Evolution of Consciousness in Parijs. Zijn nieuwe website is net online en hij gaat weer retraites leiden. “Ik heb van dichtbij meegemaakt hoe Andrew Cohen transformeerde van een bijzondere, spirituele persoonlijkheid tot de pathologische narcist die hij nu is”, zegt Alfred. “Andrew bepaalde alles, hij speelde ons voortdurend tegen elkaar uit. Regelmatig werden zijn ‘studenten’, zoals hij ons noemde, in elkaar geslagen. Ook ik ben door hem in mijn gezicht geslagen.” Vrouwen hadden zwaarder te verduren dan mannen, omdat zij minder spiritueel zouden zijn dan mannen.
“Cohen is een vrouwenhater”, vertelt de Nederlandse Elène (48), die na tien jaar de Cohen-gemeenschap verliet in 2010. Ook zij wil niet met haar echt naam in de krant. “Hij vond dat wij vrouwen alles zo persoonlijk maakten en dus ver van verlichting af zaten. Daarom werkte ik extra hard om zo dicht mogelijk bij mijn leider te komen. Wij zaten maandenlang geïsoleerd van de mannen, mochten geen seks hebben en ook onderling niet met elkaar praten. Hij schold ons voortdurend uit voor alles wat slecht en lelijk was. Met mijn bewustzijn van nu kan ik dat moeilijk begrijpen, maar toen vond ik dat het erbij hoorde. Kennelijk had ik nog te veel ego, dacht ik dan. Ik moest maar door die bittere pil heen.”
De mantra die Cohen zelf geregeld uitsprak was: “Evolution is a messy business” en onder die noemer werd veel geaccepteerd. “Je gaat alles rechtvaardigen omwille van verlichting”, legt Alfred uit. “De menselijkheid onderling was ver te zoeken. Ik heb zelf niemand geslagen, maar was wel onderdeel van dit misbruiksysteem. Door Andrews ongelooflijke talent voor communicatie en gevoel voor spiritualiteit wist hij iedereen voor zijn karretje te spannen.”
Dat gebeurde ook bij Rick Taylor (55), tegenwoordig wiskundeleraar in Californië, en tot zijn 32ste lid van EnlightenNext. Hij kan zich zijn eerste ontmoeting met Andrew Cohen nog goed herinneren. “Ik 25 jaar, zoekende en behoorlijk depressief, ik twijfelde aan alles in mijn leven. Toen ik hem zag voelde ik een enorme geruststelling over me komen. Al mijn twijfels verdwenen, daarna ben ik gebleven. Met zijn haast magische aantrekkingskracht bindt hij spirituele zoekers aan zich. Je kunt niet makkelijk om zijn persoonlijkheid heen”, vertelt hij via Skype.
Taylor woonde jarenlang in de ashram in het Amerikaanse Foxhollow, een landgoed gekocht van een donatie van twee miljoen dollar van een van zijn volgelingen. “In het begin was het geweldig, we deelden alles en waren een intieme club verlichtingszoekers, dat was mijn familie”, zegt Taylor. ”Later kwam de manipulatie, intimidatie, vernedering en het geweld. Ik weet nog goed dat Andrew vrouwelijke studenten urenlang diepe buigingen liet maken in het meer; het was toen al oktober en het water ijskoud. Enkele vrouwen kregen onderkoelingsverschijnselen, één viel flauw. Wij stonden daar maar, durfden niet te protesteren, uit angst. Nu vind ik dat heel erg. Waarom deed ik niets? Ik kan zelf nog altijd niet begrijpen waarom ik zo lang ben gebleven.”
In de periode voor Cohens plotselinge vertrek in 2013 ontstaat er volop kritiek op zijn handelen, vooral van zijn trouwste volgelingen. Alfred: “Steeds meer mensen hadden moeite met wat er gebeurde en spraken zich uit. Met die kritiek kon Andrew niet overweg. Hij wilde absolute controle houden.” Zijn plotselinge vertrek en de excuusbrief die hij op internet plaatst, wordt gezien als zwaktebod. Cohen schreef: ‘Te veel leed is ontstaan door mijn verkeerde inschatting om doorbraken te forceren. Ik had beter moeten weten. Velen van jullie vertrouwden mij jullie ziel toe en ik was dat vertrouwen niet altijd waardig. Nogmaals sorry.’ Tijdens zijn sabbatical heeft hij met niemand contact. Binnen twee maanden is de hele beweging ontmanteld. Op enkele internetfora delen ex-volgelingen hun ervaringen, maar niemand heeft persoonlijk contact met Cohen.
Tot een jaar geleden. Dan krijgen Alfred en andere (ex)volgelingen een e-mail van Cohen. “Het was een oppervlakkige mail waarop ik antwoordde met een felle confrontatie; over de discrepantie tussen wat hij al die jaren had gepredikt en zijn verwoestende houding van daarna. Ik kreeg geen inhoudelijke reactie, hij toonde geen berouw. Het lijkt erop dat hij alle kritiek van zich af wil schudden en gewoon zijn goeroe-carrière weer oppakt. Dat is schadelijk, zeker voor zoekers die een spirituele meester verwachten.”
Volgens hoogleraar godsdienstpsychologie Joke van Saane van de Vrije Universiteit past de terugkeer van Andrew Cohen precies in het plaatje van de megalomane spirituele leider. “Dit soort leiders hebben publiek nodig en organiseren hun eigen bewondering en waardering. Het gaat helemaal niet om het inhoudelijke verhaal wat zij te vertellen hebben, alles draait om de leider zelf, zijn macht, zijn ego.” Volgens Van Saane is Cohen een klassieke narcistische persoonlijkheid, die geen kritiek veelt. Het intrigeert haar hoe zijn terugkeer zal worden ontvangen.
“Ik verwacht niet dat hij diep door het stof zal gaan, wellicht een klein boetekleedje aantrekken, maar meer niet. Zo zitten dit soort spirituele leiders nu eenmaal niet in elkaar. Ze hebben vaak wel iets charismatisch, een bepaalde uitstraling en altijd een simpele, eenduidige boodschap die ze tot in detail beheersen – vrijkomen van je ego om daarna verlicht te worden, bijvoorbeeld. Het zijn meesters in de manipulatie en ze spreken de perfecte taal om spirituele gelukszoekers aan zich te binden.” En die staan al in de rij, voorspelt de godsdienstpsycholoog. “Veel mensen zijn op zoek naar zingeving en duiding. In een samenleving waar zoveel zekerheden onder druk staan, is ruimte voor dit soort leiders. Andrew Cohen is op zoek naar een nieuw publiek, omdat hij zonder aanhangers geen bestaansrecht heeft.”
De drie ex-volgelingen maken zich zorgen dat nieuwe volgers weer voor zijn charme zullen vallen. “Hij is een spiritueel roofdier, op zoek naar nieuwe slachtoffers. Mensen moeten weten waar Cohen toe in staat is”, zegt Rick Taylor, die jarenlang therapie volgde nog steeds lid is van een support-groep van ex-Cohenvolgers. Ook Elène werkte keihard om haar trauma’s te verwerken. “Gelukkig had ik vrienden en familie waar ik op kon terugvallen en een huis en werk. Veel ex-volgelingen vielen in een diep gat toen ze eruit stapten. Zodra je kritiek had stond je dezelfde avond nog buiten de gemeenschap. Zonder iets of iemand.” Alfred heeft geen behoefte aan deprogrammering of therapie. Voorlopig richt hij zich op zijn werk en zijn nieuwe huis. “Misschien komt dat later.”
Andrew Cohen
Andrew Cohen (61) groeit op in New York als seculiere Jood. In 1986 wordt hij door met de Indiase leraar Hari Lal Poonja verlicht verklaard. Later trekt Poonja dit in, maar Cohen geeft dan al lezingen. Hij leidt 26 jaar de Enlightenment.Next beweging met 800 volgelingen in 15 landen. Hij publiceert diverse boeken en tijdschriften over verlichting en spiritualiteit. André van der Braak, hoogleraar Boeddhistische filosofie aan de VU is in de jaren tachtig volgeling en schrijft hierover het ontluisterende boek ‘Enlightenment Blues’ (1998). Nu noemt hij Cohen een “onverbeterlijke narcist” en werkt hij aan een wetenschappelijk artikel naar zijn beweging. Door de jaren heen zwelt de kritiek op de leider aan en in 2013 neemt Cohen plots een sabbatical. Binnen twee maanden is de beweging opgedoekt en staat het landgoed in Massachusetts te koop voor 7 miljoen dollar. Nu keert hij weer terug als goeroe. Op 16 oktober verschijnt een 6-delige documentaire ‘How I created a cult’ over Cohen (https://youtu.be/LZxngv5nWH4).
(De echte namen van Alfred en Elène zijn bekend bij mij en de redactie van Trouw)
reactie Trouw, 4 oktober 2016