Steeds vaker kiezen mensen met diabetes voor het deels weglaten van koolhydraten in hun eetpatroon. Diabc zet alle aspecten van een koolhydraatarm voedingspatroon op een rij.
Vorig jaar is de wetenschappelijk verantwoorde ‘NDF Voedingsrichtlijn Diabetes 2015’ aangepast aan de nieuwste inzichten. Een van de veranderingen is het advies voor mensen met diabetes type 2 en overgewicht. Volgens deze voedingsrichtlijn is een mediterraan dieet (onder ander veel groenten, fruit, kruiden, olijfolie, volkorenproducten, peulvruchten, noten, vis en wat gevogelte) of een koolhydraatbeperkt eetpatroon de meest geschikte keuze. Diëtisten en diabetesverpleegkundigen opperen steeds vaker om het aantal koolhydraten in de voeding te minderen. En dat geldt niet alleen voor mensen met type 2. Ook mensen met diabetes type 1 kiezen inmiddels voor deze leefstijl met minder koolhydraten. Diëtiste en diabetesverpleegkundige Harriët Verkoelen van Prima Vita werkt al 26 jaar met mensen met diabetes. Ze schreef drie kookboeken over koolhydraatarm eten en beantwoordt de meest gestelde vragen over koolhydraatarm eten.
Wat zijn koolhydraten?
Er bestaan diverse soorten koolhydraten in voeding:
- zetmeel – in brood, rijst, pasta, aardappelen, bindmiddelen, meel, koek, gebak
- vruchtensuiker –in fruit, appelmoes en alle sappen en smoothies
- melksuiker –in melk, karnemelk, kwark en yoghurt
- kristalsuiker –in gewone tafelsuiker, maar ook in honing, stroop, jam en alles waar suiker aan is toegevoegd
Let op: Ook in groenten zitten koolhydraten, vooral wortels, pastinaken, bieten, doperwtjes, pompoen en mais hebben een hoog zetmeelgehalte. In groene groenten zitten minder koolhydraten.
Hoe werken koolhydraten in het lichaam?
Koolhydraten zijn brandstof voor het lichaam; ze geven energie. Bij gezonde mensen is de suikerverbranding in balans met de vetverbranding, maar bij mensen met insulineongevoeligheid (diabetes type 2) niet. Wanneer zij koolhydraten eten, stijgt het bloedglucosegehalte en gaat het lichaam meer insuline produceren. Door de ongevoeligheid bij diabetes type 2 wordt een overmaat aan insuline geproduceerd en wordt pas vet verbrand als de suikers en suikerbrandstof op is.
Wat gebeurt er met je bloedglucosewaarden?
Wanneer je minder koolhydraten eet, hoeft je lichaam minder insuline te maken en gaat het lichaam sneller over op vetverbranding. Over het algemeen is de bloedglucosespiegel stabieler en omdat je minder of helemaal geen insuline spuit is de kans op een hypo kleiner.
Low-carb is in
De laatste tijd hoor je veel over koolhydraatbeperkt, -arm of zelfs koolhydraatvrij eten. Volgens Harriët Verkoelen is het goed om hierin onderscheid te maken. In principe is koolhydraatarm of koolhydraatbeperkt eten hetzelfde. Je eet eenvoudigweg minder koolhydraten. Je kunt dit licht, matig of streng doen. Koolhydraatvrij eten bestaat niet, volgens de diëtiste. “In groente, fruit en zelfs melk zitten natuurlijke koolhydraten. Alle koolhydraten uitbannen is een ondoenlijke en onzinnige klus. Bij dit eetpatroon gaat het om het minderen van de koolhydraten. Dat is voor ieder mens verschillend – afhankelijk van de aandoening, leefpatroon, stress, beweeggewoontes etc. Voor iemand met veel stress, een bureaubaan, diabetes, artrose en prednison bijvoorbeeld is – als die persoon wil afvallen – eerder een strenge aanpak nodig. Is iemand jong, veel in beweging en kan het lichaam redelijk goed koolhydraten verdragen, dan is de lichte aanpak voldoende. Maar voor ieder mens geldt dat een koolhydraatarm dieet effecten heeft op de bloedglucosewaarden en het HbA1c op termijn verlaagt. Des te minder koolhydraten, des te minder hoge waarden en des te minder medicijnen (tabletten of insuline) nodig zijn.”
De basis van een koolhydraatarm dieet
Wat eet u niet of minder?
Wanneer u vruchtensap, smoothies, gezoete melkdranken, limonade, frisdrank, koeken en snoep laat staan, eet u als snel veel minder koolhydraten. Wilt u nog strenger de koolhydraten beperken? Eet dan ook geen rijst, cornflakes, brood, aardappelen of pasta.
Wat eet u wel en meer?
Eet vooral meer groente, eiwitten, peulvruchten, vlees, vis, kaas, volvette yoghurt en kwark. Vervang pasta, rijst of aardappelen door extra groente, peulvruchten, rauwkost of koolhydraatarme varianten. U kunt ook meer vetrijke producten eten als worst, kaas, roomkaas, die geven een vol gevoel en hebben geen invloed op uw bloedglucosewaarden, maar let wel op producten die transvet en verzadigd vet bevatten. Handig om te weten is dat ook zilvervliesrijst, volkoren pasta, fruit en brood koolhydraten bevatten.
Niet voor iedereen geschikt
Om erachter te komen of een koolhydraatarme aanpak iets voor u is, raadt Verkoelen iedereen aan zich goed in de materie te verdiepen. Dit eetpatroon is niet voor iedereen geschikt. Het wordt bijvoorbeeld niet aangeraden aan mensen die ook last hebben van hartfalen of mensen die nierdialyse ondergaan – vanwege de verhoging van de inname van eiwitten. “Dit is geen eenvoudige manier van eten, je moet er wel iets voor doen en weten hoe het op je lichaam werkt. Omdat ieder mens met diabetes anders reageert, is het veel uitproberen en voortdurend meten in het begin.” Verkoelen raadt mensen aan te overleggen met de eigen arts, praktijkondersteuner, diabetesverpleegkundige en/of diëtist. “Het is belangrijk te weten of deze aanpak bij iemand past. Voor mensen met diabetes type 1 en een snelle verbranding is het wellicht niet nuttig. Dat is voor iedereen verschillend. Veel mensen overwegen het omdat ze liever wat minder medicijnen gebruiken. Dan is contact met de behandelaar gewenst. Voor de een moet dit geleidelijk gebeuren, maar bij een ander moet de hoeveelheid medicijnen al snel gehalveerd worden, omdat bij onvoldoende verlaging er niets veranderd aan het gewicht en de bloedglucosewaarden. Dat verschilt van persoon tot persoon en per medicijn.”
Diabetes is een aandoening die veel volhouding en doorzettingsvermogen vraagt. Bij een verandering van het eetpatroon is dat net zo. Vooral voor blijvend gewichtsverlies is het van belang het als nieuwe leefstijl te zien. Bij koolhydraat beperkt eten, vallen de effecten van minder medicijnen en minder schommelingen in de bloedglucosewaarden direct weg als er weer koolhydraten worden gegeten.
Meest gestelde vragen
Hoeveel koolhydraten mag ik per dag?
U bepaalt zelf hoe streng u de koolhydraatinname beperkt. Soms kan het al genoeg zijn om gewoon brood te vervangen door koolhydraatarm brood. In de boeken van Harriët Verkoelen zijn drie verschillende aanpakken te vinden:
– Strenge aanpak: gemiddeld 30 gram koolhydraten per dag (bijvoorbeeld: eieren als ontbijt, sla en soep als lunch en ‘s avonds veel groente, sla, vlees of vis)
– Matige aanpak: gemiddeld 50 gram koolhydraten per dag (bijv. yoghurt met noten als ontbijt, roggebrood met kaas en sla als lunch en ’s avonds veel groente, vlees en een paar aardappeltjes)
– Lichte aanpak: gemiddeld 80 gram koolhydraten per dag (bijv. 2 vezelcrackers als ontbijt, een quiche als lunch en ’s avonds hutspot en een bakje yoghurt toe.)
Krijg ik wel genoeg voedingstoffen binnen?
Ook bij een koolhydraat beperkt voedingspatroon kunt u alle belangrijke voedingsstoffen binnenkrijgen. Groenten bijvoorbeeld bevatten veel vezels en vitaminen. Enkele topsporters eten koolhydraatbeperkt, zoals topatleet Dafne Schippers en tennisser Novak Djokovic.
Is meer vet eten niet slecht voor mijn cholesterol?
Lichaamsvet ontstaat niet uit het vet dat je eet. Lichaamsvet is vet dat uw lichaam zelf maakt uit suikers (koolhydraten). Voedingsvet oftewel vet dat u eet is juist een belangrijke bouwstof in uw lichaam. Vet is nodig voor de aanmaak van hormonen en nog veel meer belangrijke stoffen waaronder natuurlijke ontstekingsremmers. Het verhoogt niet direct het cholesterol, zoals jarenlang is gedacht.
Wat zijn de nadelen?
– Eenmaal begonnen met deze aanpak, moet u het uw hele leven volhouden, als u tenminste de effecten op uw gewicht en bloedglucosewaarden wil vasthouden. – Het kan lastig zijn als vrienden of familie geen rekening houden met uw eetpatroon.
– Speciale producten met minder koolhydraten zijn duurder dan normale producten.
– Koolhydraatarm eten is geen eenvoudig eetpatroon, het is nodig om je goed te verdiepen in de materie.
Op het forum Diabetes Trefpunt hebben tientallen mensen hun ervaringen over koolhydraatarm eten gedeeld. Ga naar www.DiabetesTrefpunt.nl en lees of praat mee!
Op zoek naar inspiratie of recepten?
Websites: www.lowcarbrecepten.nl, www.koolhydraatarmrecept.nl, www.supersnelgezond.nl
Boeken:
- Afvallen met de Wet van Harriët, Andere gezonde voeding en Echt afvallen doe je zo – Harriët Verkoelen
- De Real Meal Revolution – Tim Noakes
- Grip op Koolhydraten (deel1, 2, 3) – Yvonne Lemmens
- Weten van heerlijk eten (deel 1 en 2) – Rineke Dijkinga
- Het low-carb kookboek – uitgeverij de Lantaarn
[Bronnen]
www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/over-eten/koolhydraatbeperkt-of-koolhydraatarm-dieet
http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/koolhydraten.aspx
Publicatie april 2016 in Diabc