Anne-Marie Rakhorst (45) geeft duurzaamheid handen en voeten. Met haar onderneming Search, boeken en lezingen. Twee jaar geleden stierf haar zakenpartner en grote liefde. “Op het moment dat je elkaar het hardste nodig hebt, word je uit elkaar gerukt”.
Les 1 Alles begint en eindigt met familie
“Mijn kantoor was vroeger de huiskamer van mijn ouders. Voor dat raam zat ik als driejarig meisje op mijn knietjes naar buiten te kijken. Een wielertocht kwam langs ons huis. Ik riep naar mijn moeder: ‘We gaan hier nooit meer weg.’ Hier vond ik leven in de brouwerij. Vanuit deze huiskamer werkten mijn beide ouders vanaf de jaren zeventig hard aan hun eigen computerbedrijf. Tussen de middag aten mijn broer en ik mee met mijn ouders en de medewerkers. Met gespitste oren luisterden we naar hun verhalen, de problemen van alledag en de oplossingen die bedacht werden. Als ze ’s avonds nog doorwerkten, lagen wij op het opklapbed in een klein kamertje hiernaast. Daarna sjouwden ze ons al slapend naar de bovenverdieping. Voor mij begint en eindigt alles met familie. Mijn ouders spelen nog steeds een belangrijke rol in mijn leven, ze wonen in de buurt en we zien elkaar geregeld. Mijn oudere broer Ed weet alles van mij en ik van hem. Dat is nooit anders geweest. Als kind waren we altijd samen. Na school struinden we urenlang door weiden, bossen en langs sloten. Toen ik op mijn zeventiende voor het eerst op kamers ging wonen, was dat vanzelfsprekend samen met mijn broer. Later zijn we uiteraard onze eigen weg gegaan, maar de verbinding is altijd gebleven. Ook nu nog verzorgt Ed’s reclame- en communicatiebureau de huisstijl van ons bedrijf. Bij mijn familie ben ik altijd mezelf. In 2000 werd ik ‘Zakenvrouw van het Jaar’; daardoor zagen mensen mij ineens als een bekend persoon. Voor Eddie bleef ik ‘Ons Anne’ en voor mijn moeder ‘Wittemuis’, vanwege mijn spierwitte haar vroeger. Dat vind ik prettig en past bij me. Ik ben namelijk ook niet veranderd door die titel. Mijn vader zei altijd dat ik niet moest proberen naast mijn schoenen te gaan lopen. Dat heb ik ook nooit geambieerd.”
Les 2 Ga voor waar je in gelooft
Toen ik hoorde dat ik genomineerd werd voor ‘Zakenvrouw van het Jaar’ was ik vooral zenuwachtig. Ik maakte me druk om welk taartje ik moest kopen voor de jury die bij me langskwam. Ik was er totaal door overdonderd. Daarbij maakte ik me zorgen over de effecten; als ik dat zou worden, moest ik lezingen geven en presenteren. Dat vond ik spannend. Toen het zover was, heb ik het bewust richting gegeven. Ik liet bijvoorbeeld in het tv-programma ‘Koffietijd’ schokkende beelden zien van de vreselijke omstandigheden rond de afbraak van asbestschepen in India. Ik vond dat mensen dat moesten zien. Zo zette ik die titel in voor het goede doel. Dat gevoel van actie ondernemen heb ik altijd gehad. Als jong meisje ontdekte ik bij een inzamelingsactie voor India in onze kerk het verschil tussen het leven van de kinderen daar en van mezelf. Ik kreeg kippenvel en een sterk gevoel van ongeloof. Ik was een zondagskind. Als hun leven zo erg was, moest dat veranderen. Diep van binnen voelde ik dat ík daar iets aan moest doen. Dat gevoel is onveranderd gebleven. Of het nu om kinderarbeid in India gaat, de vervuilde aarde of Afrikaanse vaders die met een mobieltje in de hand eten zoeken voor hun kinderen. Ik krijg het niet voor elkaar mijn schouders op te halen of mijn ogen te sluiten. Ik moet iets doen. Gelukkig zie ik steeds minder mensen hun schouders ophalen voor de problemen van onze wereld. Ik zie zoveel inspirerende mensen om mij heen die rondom duurzaamheid actief zijn. Je moet wel voor de troepen uit durven lopen. Gaan voor waar je in gelooft.
Les 3 Verleid mensen het goede te doen
Ons ingenieurs- en adviesbureau Search, dat mijn man en ik samen hebben opgebouwd, richt zich op duurzaam bouwen en ondernemen. Ik geloof daar heilig in; we kunnen niet doorgaan op dezelfde voet. Bij het Engelse bedrijf Marcs and Spencers zeggen ze over duurzaamheid: “We only have a plan A, because there is no plan B”. Daar geloof ik in. De urgentie is hoger dan ooit, maar zorg wel dat het leuk is. Mijn aanpak is mensen te verleiden andere keuzes te maken. Door positieve lange termijn effecten van die duurzame aanpak te laten zien. Ik geloof niet in tobberig doemdenken, maar in kansen. Natuurlijk is er schaarste aan voedsel en grondstoffen. Daarom moeten we dat ook ‘Cradle to Cradle’ aanpakken; die grondstoffen van wieg tot wieg gebruiken en hergebruiken. Dat kan door te kiezen voor een circulaire economie waarin niet alles wordt verbruikt. Wanneer je daarin gelooft, zie je vanzelf vele kansen. Wees eigenwijs, dat helpt ook. Nederlandse bedrijven zijn bijzonder actief in ons veld. Zo hebben we hier hele hippe wc’s die volledig duurzaam zijn en onze design bureaustoelen zijn mooi vormgegeven en toch volledig duurzaam. Beiden van Nederlandse bodem. Bedrijven in ons land lopen voorop, maar die successen moeten nog duidelijker getoond worden.
Les 4 Zorg voor elkaar
De afgelopen jaren hebben mijn grote liefde Eugène en ik ongelooflijk genoten van wat er op ons pad kwam. Samen hebben we dit bedrijf groot gemaakt; werken aan duurzaamheid was onze gezamenlijke passie. Alles bloeide en groeide om ons heen. Zijn drie kinderen uit zijn eerste huwelijk woonden in de weekenden en vakanties bij ons; dat vonden we heerlijk. In al die blijdschap en gezelligheid kreeg Eugène tien jaar geleden kanker. Een vorm die niet levensbedreigend was. Lange tijd gingen we er vanuit dat hij beter zou worden, maar zijn lichaam reageerde keer op keer anders op de behandelingen dan verwacht. Achteraf gezien hadden we in die beginfase zijn ziekte veel rigoureuzer moeten aanpakken, maar dat was destijds geen reële optie. Eugène heeft enorm gevochten. Zijn hele ziekteproces hebben we echt samen doorleefd. Niet door elkaar eindeloos aan te gapen, maar door er bij alle gesprekken met artsen bij te zijn. Door soms drie keer per dag naar het ziekenhuis te rijden. Die tijd was voor ons van grote waarde en heeft ons nog meer met elkaar verbonden. We hadden al een hele goede relatie, maar als je er op zo’n moment voor elkaar kunt zijn is wel heel bijzonder. Eugène maakte zich soms wel eens zorgen om de zaak, als ik bij hem was. Toch nam ik die tijd en haalde eruit wat er voor ons in zat. Zelfs in de allerlaatste fase hebben we alles zelf gedaan, zonder thuiszorg. Om zoveel mogelijk privacy te hebben. Eugène is uiteindelijk bij ons thuis, in ons bed, in mijn armen gestorven. Dat is het allerergste wat je kunt meemaken, maar ook het allermooiste wat je voor elkaar kunt betekenen in het leven. Buiten dat hij erg ziek was, is het wel een hele mooie manier om zo te kunnen sterven.
Les 5 Neem een huisdier
Mijn eerste emotie was dat het voor hem goed was. Hij was nu tenminste bevrijd van zijn lichamelijke pijn. Meteen daarna ontstond een hele harde schreeuw. Op het moment dat je elkaar het hardste nodig hebt, word je uit elkaar gerukt. En ben je alleen. Die stilte was zo hard. Zo naar. Eugène had ook daar iets liefs op bedacht. Samen met zijn dochter had hij een hondje voor me uitgezocht, die ik de dag na de begrafenis ging ophalen. Bisous: kusjes uit de hemel. Dat is mijn grootste levensles. In die periode van wrede stilte maakt een pup echt het verschil. Ik had iemand om voor te zorgen. Ik moest wandelen en moest naar buiten. Eugène zei altijd: ‘Dagje voor dagje, dan wordt het vanzelf een week en vanzelf een maand’. Zo doe ik het nog steeds. Bisous is altijd bij me, ook op mijn werk en ik loop eindeloos met haar door de natuur. Kort na zijn overlijden ging ik weer aan het werk, ik wilde inhoud geven aan mijn leven. Dat was pure zelfzorg, geen vlucht. Het is nu twee jaar geleden en die diepe pijn zit er nog steeds. Af en toe kan het me ineens aanvliegen, als ik me bijvoorbeeld realiseer dat ik in mijn eentje verantwoordelijk ben voor onze 285 medewerkers. Of bij bijzondere gebeurtenissen, zoals bij mijn boekpresentatie vorig jaar. Ik stond op het podium voor een zaal met vijfhonderd mensen die speciaal voor mij waren gekomen. Toch voelde het zo alleen. Maar het meest van alles mis ik zijn grote sterke armen, die zich helemaal om mij heen vouwden.
Les 6 Wie niet wordt vergeten, leeft lang
Toch voelt hij niet weg. Op Eugènes overlijdenskaart staat de Chinese spreuk: ‘Wie sterft maar niet vergeten wordt, leeft lang’. Hij is nog altijd hier, ik hoor hem praten in mijn hoofd, ik weet exact wat hij van dingen zou vinden. Hij is sterk verinnerlijkt in mijn gevoel. Ik heb ook een lied van hem gekregen van Madeline Bell, dat daarover gaat. Zij zingt: ‘Als je je niet goed voelt, kijk dan om je heen en zie dat ik er ben.’ Dat zit natuurlijk sterk in zijn kinderen; één van zijn zoons werkt hier, dat is fijn. Maar hij is ook aanwezig in het bedrijf en de bedrijfsvoering. Wij werken bijvoorbeeld in de door hem gebouwde energie-neutrale gebouwen en we hebben de Eugène Janssen Foundation waarmee we verschillende onderwijs projecten in Afrika en India ondersteunen. Verder is hij ook letterlijk dichtbij me, want hij ligt begraven op het kerkhof naast ons huis. Eerst dacht hij dat ik dat te belastend vond, maar ik vind ‘t juist fijn. Hij is nu mijn buurman. Ik loop er elke dag even langs, soms schrijf ik wat op in het Maria kapelletje. Zijn graf is begroeid met kiemplanten, zijn symbool. Wanner je een grote sterke boom uit de grond rukt, sluit de aarde zich weer en groeien er kiemplanten uit voort. Zodat er altijd iets van die oude boom in die nieuwe boom verder groeit. Zo voelt het voor mij. Ik zet ons volle, rijke leven voort. Daar ben ik heel dankbaar voor. Als ik vandaag opnieuw mocht kiezen deed ik het precies hetzelfde. Ik heb nergens spijt van. Dat geeft veel rust.”
Biografie
Anne-Marie Rakhorst is directeur-eigenaar van Search, een ingenieurs- en adviesbureau, laboratorium en opleidingsinstituut, dat zich richt op duurzaam (ver)bouwen, duurzaam ondernemen, asbest, milieu en veiligheid. De hoofdlocatie van het bedrijf staat in haar geboortedorp Heeswijk. Ze is een veelgevraagd spreker over het thema duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. In 2000 werd ze Zakenvrouw van het Jaar. Anne-Marie schreef diverse boeken, o.a. ‘De kracht van duurzaam veranderen’ en ‘Duurzaam ontwikkelen… een wereldkans.’ In 2011 stierf haar zakenpartner en man Eugène Janssen. Ze beheert in zijn naam de Eugène Janssen Foundation, die onderwijs- en voedselprojecten ondersteunt in ontwikkelingslanden.