De komende tijd onderzoekt Dana Ploeger de jongste voedselhypes en eetpatronen. Als aftrap bekijkt ze haar eigen eetbiografie. “Ook aan verdrietige gebeurtenissen kleefden zoete gerechten.”

Op zondagmiddag neem ik de tijd om mijn eigen muesli te maken. In een grote kom meng ik spelt- en havervlokken, ongebrande noten, kokosvet en agavesiroop. Even in de oven en hup, met nog wat kokosrasp, cranberries en gedroogde fruitjes erdoor kunnen we er weer een week tegenaan. Die glazen pot met gezonde vlokken, noten en bessen staat dan te stralen in de vensterbank. Mijn ontbijt met muesli en kwark wissel ik af met groene smoothies van spinazie, komkommer, avocado, gember en citroen. Als dat niet gezond is?
Meedeinend op de stroom van healthy foodies ben ook ik stevig op de gezonde toer. Gezond eten is hip, zelfs alweer iets op z’n retour. Er is in elk geval genoeg inspiratie te halen op sites als missnatural, goodfoodtransition, culy, healthyvega of groenevrouw. Want gezond is inmiddels ook lekker, daarvoor hoef je het niet te laten.

Doorslaan
Die gezondheidstic sleep ik al wat langer met me mee. Ook als student kookte ik als enige in mijn studentenhuis hele groentemaaltijden – dit tot groot genoegen van meedinerende huisgenoten. Toen ik moeder werd sloeg ik door. Zo’n baby groot krijgen vraagt geduld, liefde en opvoedingskracht, maar ik zocht het vooral in oergezonde voeding, variërend van boekweitvlokken tot gierstpapjes voor mijn ‘arme’ oudste. Na de babytijd werd het allemaal weer wat rustiger op het gezond-eten-front, maar mijn manie kreeg een nieuwe impuls toen ik drie jaar geleden diabetes type 1 kreeg. Dat vroeg acuut om de nodige zorg en eetaandacht. Geen suikers, minder koolhydraten en heel, heel veel groente.
Het is geen sinecure om altijd ‘gezond’ te eten – nog los van die voortdurende discussie wat nu echt gezond is. Voor mij is dat niet de schijf van vijf, maar een menu dus met veel groen, gezonde vetten en liefst weinig toegevoegde middelen. Dus dat betekent een tussendoortje als geroosterde kikkererwten of crackers van hennep- en chiazaad.
Toch bekruipt me de laatste tijd steeds vaker het gevoel dat ik doorsla. Dat havermout silicium (goed voor huid en nagels), magnesium en ijzer bevat (goed voor mijn diabetes), kan ik nog begrijpen. Maar polyfenolen? Wat zijn dat nu weer? En, sterker nog: waarom denk ik dat ik ze nodig heb? De laatste tijd lijkt het juist of ik meer en meer vervreemd raak van mijn lichaam door al die koolhydraatarme, e-nummervrije en laag-glycemische producten.

Patat
Ik kan steeds minder genieten en twijfel over al die tegenstrijdige adviezen. Superfoods waren eerst übergezond en nu alweer uit de gratie. Kokosvet is top, maar blijft te vet voor je cholesterol. Onlangs nog waarschuwde een ziekenhuis voor ondervoeding bij kinderen omdat ze alleen nog maar gezonde shakes en gojibessen krijgen van hun hoogopgeleide ouders. Het advies was: geef je kind af en toe een patatje.

We slaan door, ben ik bang. Ik kan soms zo terugverlangen naar de eeteenvoud van mijn jeugd, toen mijn moeder elke week min of meer hetzelfde op tafel zette. In plaats van bimi met rijstmie, gember en hoisin saus – wat wij gisteren aten – kreeg ik boontjes met een sla- of rundervinkje, boerenkool met worst én spek en elleboogjesmacaroni – van witte tarwe – met een blikje smac. En als mijn moeder geen zin had om te koken haalden we patat met een bakje geraspte komkommer met zout, peper en mayo voor de vitaminen.

Eten had twee gradaties: het was vies of lekker. Verder dachten we nergens over na. Diksap bestond nog niet, dus dronken we feloranje of knalgroene ranja. Nu schijnt diezelfde ranja wel weer terug in de schappen te komen, maar waarschijnlijk meer voor mij en mijn leefdtijdgenoten met voedselheimwee dan voor onze kinderen. Want zeg nou zelf: wie durft dat nu nog op schaamteloos op tafel te zetten?
Verder herinner ik me van vroeger vooral veel zoetigheid. Vrijdagavond was bij ons niet echt gezellig zonder chocotofs of negerzoenen – die heetten toen gewoon nog zo. Sinterklaas bracht cadeautjes, maar vooral chocoladesigaretjes en mierzoete suikermuizen. Uit logeren bij opa en oma op de flat betekende ’s ochtend samen met opa een beschuitje met suiker eten. Oma sliep uit en ik knabbelde de randjes van de beschuit en zoog de suiker er langzaam af, terwijl opa zijn thee slurpte, flink smakte en ondertussen Italiaans leerde. En wanneer we ons rapport kregen, liepen we met de hele familie vanuit school direct door naar bakkerij Van Zuidam. Een mooi rapport werd gevierd met een hazelnoottaartje.

Troosteten
Niet alleen leuke dingen werden met eten beloond. Ook aan verdrietige gebeurtenissen kleefden zoete gerechten. Troosteten. We vonden als meidengezin dat we bij narigheid recht hadden op iets lekkers. Verdrietige gevoelens verdwijnen nu eenmaal beter onder een laagje zoetigheid. Na het overlijden van mijn vader – ik was toen al volwassen – maakte een vriend een compilatie van oude videofragmenten waar mijn vader op stond. Flarden vakanties, uitjes en bruiloftsfeesten komen voorbij. De film eindigt met de periode van zijn ziekte. Ik bezoek mijn ouders met mijn kinderen en op de film zie ik mijn vader lopen met zijn oudste kleinkind door de tuin, om hem heen springt de hond. Samen voeren ze de schaapjes. Dan volgt een scène in de woonkamer. Vermoeid zit mijn vader in zijn stoel. We praten over koetjes en kalfjes. Mijn moeder komt binnen met een groot dienblad vol lekkers: kaas, worst, noten en toastjes brie. En daar eindigt de film. Je ziet ons in stilte eten. Kauwend en wetend dat mijn vader snel zal sterven. Ondanks al mijn goede bedoelingen met mijn gezonde eetstijl, mis ik soms de eenvoud van toen. Het voortdurend nadenken over hoeveelheden suikers, koolhydraten of vetten is eigenlijk doodvermoeiend. Zo niet ronduit saai. Alsof we tegen elkaar op zitten te bieden wie er het gezondst bezig is. Een vriendin van mij bakt sinds jaar en dag haar eigen brood van meel dat ze bestelt bij een lokale molenaar.
Pas vertelde ze me dat ze steeds kritisch wordt aangesproken door vriendinnen op haar brood, van ‘gewone’ glutenhoudende tarwe. Waarom ze geen speltbrood bakt, willen ze weten. “Alsof mijn brood ineens van alles bevat dat niet gezond zou zijn. Wat is er nu mis met een zelfgebakken, volkoren boterham? Ik begrijp daar niets van.”

Zoektocht
Het gelukzalige gevoel van een mooi gedekte tafel met heerlijke gerechten waar met smaak van wordt gegeten, daar kan weinig tegenop. Dan moet ik misschien het ‘gezond eten’ als doel laten varen, en het ‘genieten’ voorop gaan zetten. Maar hoe doe je dat? Zeker als je, net als ik, toch steeds nieuwsgierig bent naar nieuwe, liefst gezonde trends. De kunst is hoe je het manische dat altijd op de loer ligt kunt temperen. Een zoektocht dus. Deze week eten we hier thuis zoals de oermens. Hoe het ons vergaat, dat leest u binnenkort.

Informatie: 

Polyfenolen zitten in groenten, fruit, thee, wijn, bier, noten en zouden het risico op hart- en vaatziekten verlagen. Maar echt bewijs hiervoor is er nog niet. Polyfenolen in chocola zorgen mogelijk voor een lagere bloeddruk. Nadeel: chocola bevat veel verzadigd vet en calorieën. Dat het eten van polyfenolen goed zou zijn bij een hoog cholesterolgehalte of om hart- en vaatziekten te voorkomen is evenmin bewezen.

De glycemische index (GI) laat zien hoe snel koolhydraten in de darm worden verteerd en als glucose in het bloed worden opgenomen.

Producten met een hoge GI zijn bijvoorbeeld gebakken aardappelen, brood, cornflakes en popcorn. Pasta, peulvruchten en fruit hebben een lage GI. (bron: Voedingscentrum)

Enkele gezonde (di)eetbeloftes in historisch perspectief waar ik kortere of langere tijd bij ben aangehaakt:
* 1972 Dr. Atkins adviseerde het eten van veel vetten en weinig koolhydraten.

* 1990 Het echtpaar Diamond beloofde een ‘Leven lang fit’

* 1991 Brood- en soepdieet met om de dag soep of brood

* 1993 Weight Watchers met het boekje en punten tellen in plaats van calorieën volgens een eigen systeem.

* 1994 Michel Montignac verbood het tegelijk eten van koolhydraten en vetten

* 2000 South Beach gooide alle koolhydraten eruit en predikte veel vis.

* 2006 Sonja Bakker kwam met haar eierkoeken en optimel yoghurt.

* 2010 Raw food, niets meer koken en alles rauw knagen.

* 2012 Superfoods, mulberries, tarwegras en chiazaden houden je pas echt gezond

* 2015 Oerdieet, eet zoals de Neanderthaler en word oergezond.