Dana Ploeger probeert de jongste voedselhypes uit. Net als de meeste zelfbewuste eters, lette ze jarenlang op vet. Dat was dikmakend en ongezond. Helemaal fout, blijkt nu. Vet is gezond. Vet moet. Allemaal aan de speklap!
Bij ons thuis hadden we een speciale uitdrukking wanneer je iets lekker vets at. Een broodje volvette brie, een Bossche Bol of slagroomgebakje bijvoorbeeld. “Die kun je ook gelijk op je dijen plakken”, riep mijn familie dan. Daardoor wist ik al jong dat ik moest uitkijken voor vet eten. Dat maakte dik en was slecht voor cholesterol en hart- en bloedvaten. Tegen de tijd dat ik zelf aan het kokkerellen sloeg, wist ik perfect wat wel en niet kon. Vetrandjes sneed ik keurig van het vlees en als ik al boter op brood smeerde, koos ik Linera of Lätta. Volle yoghurt was uit den boze, dat moest en zou mager zijn. Het 0% vet label zag ik als een schouderklop voor mijn gezonde eetpatroon.
Helemaal fout blijkt nu. Vet is helemaal niet slecht, het is zelfs gezond, roepen en twitteren gezondheidsgoeroes. Weg met het mantra ‘vet is slecht’. Gun jezelf volvette kwark, yoghurt, roomkaas en buikspek. Zo komen we vanzelf van onze eigen buikvetjes af en krijgen we niet langer ziektes als diabetes type 2 en hartaandoeningen. The fatter the better. En dan niet alleen plantaardige vetten uit een avocado of koudgeperste olijfolie. Ook dierlijke vetten van varkens, eenden, kippen en koeien blijken uitermate gezond voor je. Vanavond maar eens krokant buikspek met ui of entrecote met citroenavocado-roomkaas op tafel zetten. En laat vooral het vette vel op de kip zitten en eet dat lekker op. Lastig te bevatten, toch? Vooral omdat we decennialang hebben gehoord dat dierlijk vet hartstikke ongezond is. De bron van die overtuiging gaat terug naar het jaar 1977 als in Amerika een overheidsrichtlijn wordt aangenomen die stelt dat te veel vet je cholesterol verhoogt en hartaandoeningen veroorzaakt. Vet moest je mijden werd het algehele voedingsadvies, schrijft de Zuid-Afrikaanse professor Tim Noakes in zijn boek ‘De Real Meal Revolutie’, dat deze week in Nederland verschijnt. ‘Eigenlijk was er in de jaren zeventig al bewijs dat die voedingsrichtlijn niet klopte, maar die geluiden werden door iedereen genegeerd.’ Decennialang aten we chronisch te veel pasta, rijst, stapels witte boterhammen en bewerkte producten met te veel zout en suiker. Met als gevolg de bekende obesitasgolf. Want koolhydraten zetten zich in het lichaam om in suikers en dat zorgt ervoor dat je flink aankomt en ziek wordt, aldus Noakes. Laat koolhydraten staan en vervang ze door heel veel groente en vetten, adviseert de hoogleraar Fysieke inspanning en Sportwetenschappen. Wel opmerkelijk is dat Noakes 20 jaar geleden nog predikte dat je stapels koolhydraten en weinig vetten moest eten, maar volgens zijn volgers weet Noakes nu beter.
Deze maand verschijnt ook het boek ‘Afvallen met de Wet van Harriët’ van de nuchtere Nederlandse diëtiste en diabetesverpleegkundige Harriët Verkoelen. Haar wet is ‘Let op koolhydraten, let niet op vet’. Veel mensen denken dat je vet wordt van vet eten, maar dat is niet waar, schrijft Verkoelen: ‘Lichaamsvet ontstaat niet uit het vet dat je eet. Lichaamsvet is vet dat je lichaam zelf maakt uit suikers (koolhydraten). Voedingsvet oftewel vet dat je eet is juist een belangrijke bouwstof in je lichaam. Vet is nodig voor de aanmaak van hormonen en nog veel meer belangrijke stoffen waaronder natuurlijke ontstekingsremmers.’
Zowel Verkoelen als Noakes beloven een slank, fit, gezond en stralend lijf krijgt. ‘Eet genoeg vet. Je gaat er niet dood aan’, roept Noakes. ‘Je hebt het nodig. Spekvet, eendenvet, roomboter en kokosolie zijn heel stabiel. Je krijgt al van kleine hoeveelheden een vol gevoel en dus eet je er nooit te veel van. Vet geeft je ook een langdurige energie, die de trek in koolhydraten tegengaat.’ De enige vetten waar je af moet blijven zijn transvetten, zoals in frituurvet, chips of koekjes, zeggen de voedingsdeskundigen.
Koolhydraat arm eten is voor mij niet nieuw. Zoveel mensen eten minder of helemala gene brood meer. En meer groente, wie is daar tegen? Maar na lezing van beide boeken ben ik toch een beetje ontzet. Zoveel vet? Dat kan toch niet gezond zijn. De proef op de som dan maar. Die avond maak ik lamsköfte met tzatziki en sperziebonen met amandelen uit De Real Meal Revolution. Van het lamsgehakt maak ik mooie spiesjes die ik grill op de grillplaat. De keuken staat blauw van de vetdampen en ook het boek raakt onder gespetterd. Even wennen. Daarna de boontjes kort blancheren en in flink veel roomboter bakken met wat amandelschaafsel en citroensap. De tzatziki maak ik van volle Griekse yoghurt en verse kruiden. Als alles op tafel staat blijkt het gezin uiterst tevreden – behalve mijn vegetarische tiener, zij krijgt een satéprikker met vegaballetjes. Noakes erkent ruiterlijk dat deze eetwijze ongeschikt is voor veganisten en vegetariërs – gewoonweg te veel vlees. En onze ecologische footprint dan? Ik was juist zo blij met onze flexitarische aanpak voor het ontlasten van het milieu. Maar eerlijk is eerlijk, iedereen eet met smaak, de schalen zijn leeg. Ik ben de enige die de druipende spiesjes en roomboterbonen minder lekker vindt.
Het is misschien een beetje flauw om te stellen dat beide boeken alleen over vet gaan. Eigenlijk zijn het vooral pleidooien voor het elimineren van koolhydraten en het fors vermeerderen van groente op het bord. En beide schrijvers laten zien dat dit eetpatroon uitstekend is voor mensen met diabetes type 2. Patiënten die eerst veel insuline spoten, vertellen in Verkoelens boek dat ze helemaal van de insuline af zijn. Dat is toch een mooi resultaat. Maar of het sprookje ‘vet is slecht’ nu echt uit ieders hoofd zal verdwijnen, is de vraag. Anders had dr. Atkins die in 1973 al pleitte voor ‘less carbs and more fat’ wel meer voet aan de grond gekregen. Maar hij leeft al lang niet meer. Volgens zijn criticasters overleed hij aan een zwak hart door al het vette eten, volgens zijn aanhangers kwam het door een hersenaandoening na een val. Wie zal het zeggen.
Val je nu wel of niet af van een vetrijk dieet?
In het nieuwste boek ‘Voedingsmythes’ van prof. dr. Martijn B. Katan (emeritus hoogleraar Voedingsleer aan de Vrije Universiteit Amsterdam) dat half april verschijnt, is Katan helder over afvallen met een koolhydraatarm en vetrijk eetpatroon. ‘Afvallen heeft niets te maken met welke stoffen er in het dieet zitten. De gehaltes aan koolhydraten of vetten in het dieet verklaren niet waarom iemand afvalt, en afvallen komt ook niet door een effect van specifieke stoffen uit een vermageringsdieet op de spijsvertering of de stofwisseling. De reden dat mensen afvallen van een dieet is eenvoudig maar tegelijk ongrijpbaar: mensen vallen af omdat het dieet minder lekker en minder gemakkelijk is dan wat ze gewoonlijk aten. Daardoor eten ze minder. Dat houden ze een tijd vol maar na drie tot zes maanden komen het roggebrood met cottage cheese, de eierkoeken, de maaltijdrepen, de ganzenleverpaté en de shakes ze de neus uit en wordt het verlangen naar het eten dat ze gewend waren onweerstaanbaar. Dan gaan ze weer gewoon eten, in gewone hoeveelheden, en dus komen ze terug op hun oude gewicht.’