Huisartsen en medisch specialisten schrijven te snel medicijnen voor aan mensen met diabetes type 2. Belachelijk, vindt internist-endocrinoloog Hanno Pijl. ‘De eerste stap is altijd aanpassing van leefstijl en voeding.’

Internist-endocrinoloog Hanno Pijl van het Leidse LUMC windt zich flink op over dokters, die altijd eerst naar medicijnen grijpen als oplossing voor mensen met diabetes type 2. Terwijl inmiddels bewezen en bekend is dat zijn aanpak van gezonde voeding en leefstijl meer gezondheidswinst oplevert. Pijl strijdt al jaren voor een andere aanpak met zijn boeken ‘Diabetes 2. Maak jezelf beter!’ en het plan ‘Keer Diabetes 2 Om’ van Voeding Leeft, waarbij hij bij de opzet betrokken was. Tijd voor een achtergrondgesprek met deze hoogleraar diabetologie met een missie.

Vroeger volgde ieder mens met diabetes een streng suikervrij dieet. Wanneer zijn artsen bij diabetes type 2 naar medicijnen gaan grijpen?

“Inderdaad was koolhydraatbeperking decennialang dé manier om diabetes te behandelen. Iemand met diabetes type 1 of 2 nam nooit zomaar een taartje. Je volgde een streng dieet – zonder suiker. Dat was de mores. In de jaren tachtig kwamen ineens goedwerkende insuline en betere medicijnen op de markt. En als bij toverslag zeiden artsen: ‘Het maakt niet uit of je suikerrijke voeding eet, je kunt het met insuline gewoon wegspuiten of met een pilletje wegnemen.’ Die aanpak werd nog eens flink aangewakkerd door de enorme lobby van farmaceuten en de voedingsindustrie. Tja, en mensen vinden suiker natuurlijk lekker, dat is biologisch gedreven, dus neem het ze eens kwalijk. Eindelijk konden ook mensen met diabetes ontspannen achteroverleunen. Medicijnen leken de perfecte oplossing.”

Hoe verklaart u het dat artsen zo snel overstag gingen en nog steeds massaal eerst aan medicijnen denken?

“Dokters hebben nu eenmaal de neiging om de makkelijke weg te kiezen. Pillen voorschrijven gaat sneller dan iemand motiveren zijn leefstijl en voeding aan te passen. Bij artsen en paramedici overheerst nog steeds het idee dat diabetes type 2 een chronische, progressieve ziekte is, die alleen met medicijnen te behandelen is. Patiënten horen soms zelfs dat ze gevaarlijk bezig zijn als ze zelf hun zetmeel- en suikerconsumptie terugdringen. Belachelijk. Dat is pertinent niet juist, lees alle onderzoeken er maar op na.”

Wat vertellen die onderzoeken dan?

“Dat de aanleg voor diabetes type 2 nooit verdwijnt, maar dat je wel door de juiste aanpak de ziekte kan genezen. Door voeding- en leefstijlaanpassing kun je zonder al te veel klachten door het leven gaan. Helaas denken de meeste artsen helemaal niet na over voeding, ze weten er werkelijk niets vanaf. Ze hebben wel een vaag idee dat voeding belangrijk is, maar laten het advies erover volledig over aan diëtisten en diabetesverpleegkundigen. Artsen moeten zich beter inlezen en de artsenopleiding moet meer aandacht aan voeding gaan besteden. We zijn daar landelijk al hard mee bezig. Gelukkig heeft een deel van de diëtisten het roer inmiddels omgegooid en behandelt mensen met type 2 nu met de koolhydraatarme aanpak, maar een ander deel blijft maar vasthouden aan een vetarm dieet met veel zetmeel en medicijnen.”

Koolhydraatarm eten staat toch flink in de schijnwerpers. Maar de adviezen variëren en soms heet het ‘keto’ en dan weer ‘lowcarb’. Kunt u uitleggen hoe uw aanpak werkt voor mensen met diabetes type 2?

“De essentie is dat geen enkel mens suiker echt nodig heeft. Maar voor mensen met diabetes is suiker puur vergif – ook voor mensen met type 1. Dus schrap al die zoete en zetmeelrijke producten als witbrood, koek, pizza, witte rijst en pasta uit je menu en vervang die door verse groenten, fruit, peulvruchten en eventueel volkoren producten. Het belangrijkste is dat je onbewerkte producten eet. Het tweede aandachtspunt is: bewegen. Van mij hoef je niet fanatiek naar de sportschool, maar ga tuinieren, neem iets vaker de trap of ga elke dag een rondje fietsen of wandelen. Dat is al genoeg. Je wilt het ontstekingsproces in je lichaam stopzetten en dan lukt alleen als je je leefstijl zo aanpakt. Dat betekent dus ook goed slapen en zorgen voor ontspanning. Stress heeft veel negatieve invloed op diabetes.”

Wat moet je dan doen als je huisarts of verpleegkundige deze aanpak afraadt?

“Ga in gesprek met je arts. Informeer je. Er is zoveel informatie die laat zien dat onze aanpak van minder suiker- en zetmeelconsumptie en de juiste leefstijl werkt. Een dokter moet van goeden huize komen, wil hij of zij dit nu nog weerleggen. Kijk bijvoorbeeld eens naar de voedingsvoorschriften van de Nederlandse Diabetes Federatie mee of neem de flyer mee naar het spreekuur, die standaard in onze boeken ‘Diabetes type 2? Maak jezelf beter!’ zit. Juist om mensen te helpen in gesprek te gaan met hun arts. Zorg dat je goede argumenten hebt, wees overtuigend en laat je niet door de arts of verpleegkundige afschepen. Soms moet je de dokter een beetje helpen.”

 Of vindt u dat mensen het ook zelfstandig kunnen uitvogelen?

“Nee, zeker niet. Je hebt de steun van je (huis)arts of diabetesverpleegkundige hard nodig. Wanneer je van de een op de andere dag al je koolhydraten zou weglaten uit je voeding, zonder medicijnaanpassing, dan heeft dat de nodige consequenties voor je bloedglucosewaarden. Je kunt dit alleen maar onder begeleiding van je arts doen, zodat je langzaam je medicijnen kunt afbouwen. Anders heb je de ene hypo na de andere en dat wil je voorkomen.”

Wij krijgen ook reacties van lezers met type 2 die hun stinkende best doen, uw dieet correct volgen en toch niet zonder medicijnen kunnen. Hoe verklaart u dat?

“Eigenlijk is diabetes type 2 een soort vergaarbak geworden vol mensen met hoge bloedglucosewaarden – of ze nu wel of geen overgewicht hebben. We moeten daarin meer gaan differentiëren. Even voor de helderheid: over de diagnose diabetes type 1 of type Lada bestaat nauwelijks discussie, maar wel over type 2. We kennen allemaal de ‘klassieke type 2 diabetes’, veroorzaakt door overgewicht, dat leidt tot een chronisch onstekingsproces in het lichaam waardoor de insuline niet goed wordt opgenomen in het bloed. Maar tegenwoordig komen steeds vaker (oudere) mensen met een normaal gewicht op ons spreekuur, die van hun huisarts onterecht de diagnose type 2 hebben gekregen – met bijbehorende medicijnen.”

Over welk type diabetes heeft u het dan?
“We weten dat het gaat om een aandoening, waarbij om de een over de andere reden de bètacel in het lichaam het opgeeft, we weten alleen nog niet precies waarom. We kunnen wel de juiste diagnose stellen: door in nuchtere toestand de c-peptiden en bloedglucosewaarden te testen. Als blijkt dat de c-peptiden laag zijn bij hoge bloedglucosewaarden, is er vaak sprake van deze nieuwe vorm van diabetes. Deze mensen zijn niet resistent voor insuline zoals bij de klassieke type 2, maar hebben wel een slechtere insuline-afgifte. Zij krijgen vaak ten onrechte de diagnose type 2 en dan kun je sporten en gezond eten tot je een ons weegt, maar dat heeft minder effect op je bloedglucosewaarden. Ik snap hoe frustrerend dat is. Voor hen is een andere behandeling nodig, daar zijn we nu druk mee bezig. Ik vermoed dat de medische wereld zeer binnenkort met een naam voor deze nieuwe vorm komt. Overigens heeft het niets met wel of niet erfelijk belast te maken, bij alle soorten typen 2 is er aanleg in het spel.”

Heeft u tenslotte nog tips voor mensen met de ‘klassieke’ type 2 om uw adviezen vol te houden?

“We zijn op dit moment aan het uitzoeken waarom de ene persoon onze leefstijladviezen makkelijk volhoudt en de ander steeds terugvalt in zijn of haar oude patroon. De ultieme succesfactor heeft veel te maken met de effecten. Des te meer effect, des te meer motivatie. Geef het daarom een serieuze kans en let goed op hoe je je voelt. Ben je fitter? Zakken je bloedglucosewaarden? Kun je na een tijdje zelfs zonder medicijnen? Dat stimuleert. We geven geen garanties, maar zien wel dat wanneer mensen echt de knop omzetten ze het hun leven lang wíllen volhouden, omdat ze zich gewoonweg beter voelen. Als er iets bestaat waardoor je klachten (grotendeels) verdwijnen, waarom zou je dat dan niet doen?”

Diabc, voorjaar 2018